Szanowny Panie Burmistrzu,

chciałam spytać, dlaczego od pewnego czasu na oficjalnych mapach naszego miasta, zamiast nazw Brożyska i Gronerówka występują nazwy Brożysko i Gronarówka. Każda z tych nazw ma podłoże historyczne, nie można ich tak po prostu zmieniać.

Z początku widziałam "nowe" nazwy jedynie w ogłoszeniach sprzedaży działek budowlanych, więc sądziłam, że pomyłka leży po stronie biura nieruchomości. Jednak jak się okazało nie był to przypadek odosobniony. Przy otwarciu skrzyżowania DK-1 z ulicą Lipowską ktoś popełnił kolejne faux pax i na tablicy informacyjnej przy zjeździe umieścił nazwę Brożysko.Wywołało to dyskusję mieszkańców na czecho.pl i w przeciągu kilku dni nazwa została zmieniona na poprawną.

Niestety błędne nazwy pozostały w użyciu, np. w numerze 7-8 Biuletynu Samorządowego (mapa Czechowic-Dziedzic, strony 12-13). Z ciekawości weszłam na mapę umieszczoną na oficjalnej stronie naszego UM i z przykrością stwierdziłam, że i tam widnieją błędne nazwy.

O czym to świadczy?

Nie chcę się bawić w polonistkę, ale wydaje mi się, że komuś przydałaby się powtórka z odmiany przez przypadki ("jestem z Brożysk","mieszkam na Brożyskach", a nie: jestem z Brożyska, mieszkam na Brożysku). Jak to w ogóle brzmi?! Jeśli osoba, która tworzyła tę mapę nie była pewna nazewnictwa, mogła to po prostu sprawdzić, a nie od razu zmieniać nazwy.

Prosiłabym o poruszenie tego tematu w wydziale Geodezji i niezwłoczną zmianę błędnych nazw na poprawne.

Niby to nic ważnego, ale jak to wygląda, że Urząd Miasta publikuje mapy z błędnymi nazwami.

Z poważaniem,
Justyna Puciłowska

[pisownia oryginalna]

*      *      *      *      *

Szanowna Pani

Nazwa "Brożysko", to oficjalna, czyli urzędowa administracyjna nazwa części miasta Czechowice-Dziedzice, widniejąca zarówno na ogólnokrajowych mapach topograficznych (www.mapy.geoportal.gov.pl) jak i w oficjalnym spisie Krajowego Rejestru Urzędowego Podziału Terytorialnego Kraju Głównego Urzędu Statystycznego (za rok 2014 - pod numerem identyfikacyjnym 0939102 jako część miasta w dziale "integralne części miejscowości" - www.stat.gov.pl) ogłoszonego rozporządzeniem Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części, które ukazało się w Dzienniku ustaw z 13 lutego 2013 roku (poz. 200).

Wyjaśniam, że na mapach ewidencyjnej i zasadniczej terenu naszej gminy nazwy przysiółków nie są uwidocznione i nie stanowią ich treści, a Wydział Geodezji, Kartografii, Katastru i Gospodarki Nieruchomościami Urzędu Miejskiego w Czechowicach-Dziedzicach nie zajmuje się zlecaniem opracowania planów miasta ani znajdujących się na nich treści i nie należy to do kompetencji tego wydziału. Plany miast wydają niezależne biura i wydawnictwa kartograficzne, które w tym celu korzystają z niezależnej od gminy, centralnej bazy danych w zakresie danych geodezyjnych i kartograficznych. Plan miasta, o którym Pani wspomina, rzeczywiście został udostępniony na potrzeby Urzędu Miejskiego i wydany w zakresie egzemplarzy promocyjnych na zlecenie urzędu, jednak sama jego kartograficzna część była opracowywana niezależnie i jest częścią szerszego opracowania, na które gmina nie ma wpływu.

Informuję, że już na starych, znanych nam archiwalnych mapach katastru austriackiego z 1836 roku (Czechowitz sammt den Colonien. Renardowitz und Mückendorf in Schlesien - Teschner Kreis | Bezirk Czechowitz, 1836) i późniejszych - także polskich - widnieje umiejscowiona w rejonie dzisiejszych ulic Zamkowej i Lipowskiej nazwa "Ried Brozysko" oraz "Brozysko", a na późniejszych opracowaniach, z początków XX wieku - nazwa "Brożysko". Nie widnieje tam natomiast nigdzie sformułowanie "Brożyska", nazwa w takiej formie nie figuruje również we wspomnianym wyżej spisie ani też nie ma jej na wspomnianych wyżej, aktualnych, obowiązujących, ogólnokrajowych mapach topograficznych.

Rozumiem, że wśród mieszkańców funkcjonują różne przekonania co do wersji, formy czy też poprawności nazewnictw miejsc, w których mieszkają - przykładem są też inne 'tradycyjne' nazwy byłych przysiółków np. określenia Glicmanka czy Gliksmanka (skrzyżowanie ulic Legionów z ulicami M. Kopernika i I. Łukasiewicza), Żebracz czy Żebracza (okolice kopalni) lub też - z bardziej może zapomnianych nazw - Żuroń (Żuromin, Żuronie - okolice dzisiejszej ul. A. Mickiewicza i Jana III Sobieskiego), co bierze się zapewne stąd, że wiele z nich jest wynikiem przekazywania z pokolenia na pokolenie tradycji tzw. niepisanej, w formie wyłącznie ustnej, zaś wiele z nazw na terenie naszej gminy znajduje swój źródłosłów w czasach przynależności naszych ziem do Cesarstwa Austriackiego i - później - do Austro-Węgier. I tak na przykład wspomniana "Glicmanka" pochodzi od Ryfki Glűcksmann, właścicielki sklepu umiejscowionego w jednym z domów stojących przy skrzyżowaniu ulic Legionów i M. Kopernika, stąd funkcjonuje też równolegle nazwa "Gliksmanka", w zależności od wybranej formy spolszczenia części nazwy niemieckojęzycznej. Trudno tu też rozstrzygać o poprawności (także słowotwóczej) którejś z wersji, gdyż w języku potocznym funkcjonują obie, i to głównie w formie przekazywanej ustnie. Podobnie z nazwą "Gronerówka" czy "Gronarówka", określającą tradycyjnie część Podlarysza, nad stawami dworskimi, rozparcelowaną na początku XX wieku i należącą do żydowskiego karczmarza Ignacego Gronnera - w języku potocznym funkcjonują przynajmniej obie te formy i trudno rozstrzygać o niezbitej poprawności którejś z nich, choć w tym przypadku rzeczywiście na obecnie obowiązującej mapie topograficznej wymieniona jest wersja "Gronerówka", na co zwróciliśmy już uwagę wydawnictwu, które dokonało opracowania planu gminy udostępnionego na potrzeby Urzędu Miejskiego.

O ile jednak nazwa "Gronerówka" jest nieuregulowaną prawnie, nieoficjalną i nieurzędową (wyłącznie zwyczajową, historyczną, lokalną) nazwą używaną w dość swobodnej formie w tym obszarze i tylko czasami występuje na starych, topograficznych podkładach mapowych, funkcjonując w różnych wersjach, o tyle nazwa "Brożysko" jest oficjalnym określeniem części miasta i w urzędowym, centralnym wykazie nazw oraz na historycznych, znanych nam mapach występuje wyłącznie w tej formie. Być może w przeszłości miała inną formę - zdaniem autorów opracowania "Czechowice-Dziedzice. Przewodnik po mieście i sołectwach" z 2009 r. po raz pierwszy pojawiła się w dokumentach z 1602 roku i wywodzi się od słowa "bróg" oznaczającego stóg (rejon ul. Oliwnej i Lipowskiej, między Czechowicami Górnymi, Lipowcem i Świerkowicami, gdzie pierwotnie znajdowało się kilka gospodarstw zagrodniczych wykrojonych z gruntów pańskich przed 1770 rokiem), jednak i oni przyznają, że "Brożyskiem" nazywano również nieistniejący już las pański po obu stronach ulicy Zamkowej (dawnej "cesarki"). Autorzy planu miasta - opracowania używanego zarówno na naszej stronie internetowej, jak i w "Biuletynie Samorządowym Czechowic-Dziedzic" - jak również zapewne i administratorzy dróg krajowych muszą jednak kierować się aktualnie obowiązującymi, oficjalnymi nazwami, wchodzącymi w zakres ministerialnego spisu, o którym mowa powyżej.

Trudno przesądzać, czym kierował się zarządca DK-1 zmieniając po interwencji mieszkańców nazwę "Brożysko" na "Brożyska", wydaje się jednak, iż należy sądzić, że – zgodnie ze wspomnianym, obowiązującym rozporządzeniem Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części – to właśnie nazwa "Brożysko" jest właściwa i poprawna dla oficjalnego i prawnego określenia części Czechowic-Dziedzic, o której Pani pisze. Trudno natomiast mi rozstrzygać, czy nazwa ta jest poprawna onomastycznie (zarówno etiologicznie – genetycznie i etymologicznie – jak i słowotwórczo czy nawet semazjologicznie), jednak z całą pewnością jako burmistrz muszę szanować obowiązujące prawo i dopóki taka wersja nazwy będzie figurowała na oficjalnych wykazach, Urząd Miejski w Czechowicach-Dziedzicach będzie starał się właśnie ją stosować w swoich oficjalnych dokumentach i publikowanych opracowaniach. 

Z poważaniem

Burmistrz Czechowic-Dziedzic
Marian Błachut